آشنایی با انواع فلوت | معرفی و تاریخچه

ساز فلوت یکی از سازهای بادی چوبی در موسیقی کلاسیک، جَز، راک، پاپ و … است که صدای بسیار دلنشین و گیرا دارد، اما متاسفانه در کشور ما عامه مردم آن را نمی‌شناسند. این ساز به صورت تکنوازی یا به همراه سازهای دیگر نواخته می‌شود. اگرچه در ابتدا ممکن است با دیدن ساختمان کامل و پیشرفته فلوت، فراگیری و نواختن آن اندکی دشوار به نظر برسد، ولی مطمئن باشید که با کمی پشتکار و علاقه می‌توانید نواختن آن را آغاز کنید. اما مسئله‌ای که در فراگیری ساز فلوت مانند هر ساز دیگری مهم است، آشنایی با خانواده فلوت یا به عبارتی انواع فلوت است. به همین دلیل سعی داریم در این مقاله به معرفی انواع فلوت بپردازیم.

امانوئل پاهود، نوازنده برجسته فلوت

تاریخچه مختصری از فلوت

ساز فلوت قدیمی‌ترین ساز شناخته شده جهان است. فلوت‌های باستانی که اخیرا از اعماق زمین کشف شده‌اند، طبق تشخیص باستان شناسان، همگی از جنس استخوان بوده‌اند و غالبا توسط مصری‌ها و یونانیان باستان مورد استفاده قرار می‌گرفتند. هرچند نوع و عملکرد این فلوت‌ها با انواع فلوت که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرد، متفاوت بودند. فلوت‌های جدید به عنوان فلوت افقی (زاویه قرار گرفتن آن در جهت راست یا چپ نوازنده است) با تعداد کمی سوراخ روی آن شناخته می‌شوند که اولین نمونه‌های آن مربوط به سده یکم تا چهارم قبل از میلاد می‌باشد.

فلوت‌های چوبی ساده با شش سوراخ روی آن، در دوران قرون وسطی و دوره رنسانس، در موسیقی عامیانه و نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. با این وجود به دلیل لحن صدای تولید شده و پیچیدگی در نحوه حرکات انگشتان در حین نواختن، در موسیقی چندان دیده نشد. فلوت‌هایی که تا قرن نوزدهم طراحی و ساخته می‌شدند، با سه ویژگی قطر لوله، سوراخ‌های صدا و کلیدهای جدید تقسیم می‌شدند، اما پس از آن یک طلاساز موسیقیدان به نام تئوبالد بوهم انقلابی در طراحی انواع فلوت به وجود آورد.

سیستم بوهم، همانطور که امروزه نیز شناخته شده است، سیستمی است شامل میله‌ها، سنجاق‌ها و فنرها به‌طوری‌که امکان بسته شدن همزمان چند کلید را فراهم می‌کند. کاری که تا قبل از آن به تنهایی توسط انگشتان قابل اجرا نبوده است. بنابراین بوهم یک سیستم بسیار ساده برای نوازندگان پدید آورد. او با استفاده از فلزات مختلف، مهر و موم کردن سوراخ‌های صدا با پدهای مختلف و ایجاد برش‌های جدید، فلوت را برای یافتن بهترین کیفیت صدا آزمایش کرد.

تئوبالد بوهم، سازنده مکانیزم مدرن سازهای بادی

انواع فلوت که امروزه توسط آن‌ها می‌نوازیم، همگی بر اساس مدل بوهم ساخته شده‌اند. در طول قرن‌های 19 و 20 فقط تغییرات جزئی روی آن‌ها انجام گرفته است. این مسئله خود شاهدی بر مهارت بوهم در ساخت خانواده فلوت است. پس از روی کار آمدن سیستم بوهم، هنگامی که فلوت صدای قابل اعتماد و لحن زیبای خود را به نمایش گذاشت، آهنگسازان بار دیگر فلوت را در آثار خود به کار گرفتند.

اما همانطور که می‌دانید فلوت‌ها انواع مختلفی دارند که هرکدام دارای ویژگی‌های منحصر بفردی هستند. در بخش‌های بعدی این مقاله به معرفی انواع فلوت و شرح مختصری از هرکدام می‌پردازیم.

انواع فلوت مدرن

خانواده فلوت 4 عضو اصلی دارد (اگرچه اعضای کمیاب و کم استفاده دیگری نیز وجود دارد). همه اعضای خانواده فلوت نت‌های یکسانی را به اشتراک می‌گذارند، اما تفاوت‌های مهمی در میزان نفس، حمایت از نفس و شکل دهان میان آن‌ها وجود دارد.

فلوت پیکولو

فلوت پیکولو (Piccolo) کوچکترین ساز فلوت در خانواده فلوت می‌باشد. فلوت پیکولو در زبان ایتالیایی به معنای فلوت کوچک است. این ساز یکی از سازهای بادی است که محدوده صدایی آن یک اکتاو بالاتر از فلوت کنسرتی و بالاتر از صدای انسان است. معمولا در اکسترها از فلوت پیکولو برای شبیه سازی صداهای طبیعی مانند آواز پرندگان و طوفان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

استفاده از پیکولو از اواخر قرن هجدهم شروع شد و به تدریج به جایگزینی برای نی لبک (Flageolet) تبدیل گشت. پیکولوها اغلب برای دوبل کردن صدای ویولن‌ها یا سایر فلوت‌ها به صورت همنوازی، نواخته می‌‌شوند که اغلب به دلیل انتقال به یک اکتاو بالاتر به صدای ایجاد شده تلالو و درخشش خاصی می‌دهند. در گذشته این ساز از انواع مختلف چوب، شیشه یا عاج ساخته می‌شد، اما امروزه از انواع مختلف مواد مانند پلاستیک، رزین، برنج، نیکل، نقره و انواع چوب‌ها نیز ساخته می‌شود.

نمونه صدای فلوت پیکولو :

فلوت پیکولو

فلوت (کنسرتی، نقره، تراورسیر، کلیددار)

این نوع فلوت در ایران به اشتباه فلوت کلیددار شناخته می‌شود.‌ (مانند آن است که بگوییم ویولن سیم‌دار!!)

فلوت (فلوت کنسرتی، فلوت نقره، فلوت تراورسیِر، فلوت کلیددار) رایج‌ترین عضو خانواده فلوت، و همان فلوتی است که همه ما می‌شناسیم و دوستش داریم. این نوع از فلوت، یک ساز غیر انتقالی است که همانطور که نت‌های آن در موسیقی نوشته شده است، صدا می‌دهد. صدای فلوت در تمامی محدوده‌های صدایی همگن است به جز پایین‌ترین محدوده صدا (بم‌ترین) و بالاترین محدوه صدا (زیرترین) و صدایی دلنشین، نرم و موزون و گرم و پرحجم تولید می‌کند.

فلوت به طور معمول از نقره یا نیکل ساخته می‌شود، اما ممکن است از فلزات گرانبهاتری مانند پلاتین یا طلا نیز در ساخت این نوع از فلوت استفاده شود.

نمونه صدای فلوت :

فلوت (کنسرتی، نقره، تراورسیر، کلیددار)

فلوت آلتو

فلوت آلتو (Alto) همانطور که از معنای پسوند آلتو مشخص است، در مقایسه با فلوت صدای بم‌تری تولید می‌کند. این نوع فلوت یک ساز انتقالی است و صدای آن یک فاصله چهارم موسیقایی، بم‌تر از نت نوشته شده می‌باشد. قطر، طول و وزن فلوت آلتو در مقایسه با فلوت بیشتر است و برای رسیدن به کیفیت صدای خوب، به هوا یا به عبارتی نفس بیشتری نیاز دارد.

نمونه صدای فلوت آلتو :

فلوت آلتو، یکی از انواع فلوت

فلوت باس

فلوت باس (Bass) یکی دیگر از انواع فلوت است که اندازه آن در مقایسه با سایر فلوت‌ها (پیکولو، فلوت، فلوت آلتو) بزرگتر است. قطر آن یک سانتی‌متر از فلوت کنسرتی بزرگتر و طول آن 52 اینچ است. ساز فلوت باس یک اکتاو کمتر از آنچه که نوشته شده است شنیده می‌شود. صدای تولید شده توسط این ساز معمولا تامین کننده فرکانس‌های بم (فرکانس پایین) است و از این رو فقط در “کنسرت‌های کُر” مورد استفاده قرار می گیرد، زیرا صداهای بمِ گروه را (ستون اصلی موسیقایی) تقویت می‌کند.

وزن این عضو از خانواده فلوت به اندازه‌‌ای است که می‌تواند تا حدی نوازنده خود را خسته کند. سوراخ جلوی این فلوت بسیار گسترده است و برای تولید صدای با کیفیت به هوا یا نفس بیشتری نیاز دارد.

نمونه صدای فلوت باس :

فلوت باس، یکی از انواع فلوت

فلوت کنتراباس

فلوت کنترباس یکی از اعضای نادر خانواده فلوت است. این ساز اغلب در گروه‌های فلوت دیده می شود، اما اخیراً در موقعیت‌‌های موسیقی تکنوازی و مجلسی مورد استفاده قرار می گیرد. گستره صوتی فلوت کنتراباس، دو اکتاو بم‌تر از فلوت است و قطر، طول و همچنین وزن آن بسیار بیشتر از دیگر فلوت‌ها است تا جایی‌که سازندگان در فکر طراحی و تولید عصا یا میله برای قرار دادن فلوت روی زمین افتادند و به سهولت اجرای نوازندگان، کمک به‌سزایی کردند.

تبدیل شدن به یک نوازنده برجسته فلوت ممکن است چندین سال طول بکشد. پس از تبدیل شدن به یک نوازنده نسبتا با تجربه، انتقال به یکی دیگر از انواع فلوت، کاری نسبتا آسان‌‌تر است. اگر قصد نوازندگی در یک گروه ارکستر را دارید، نواختن پیکولو رایج‌تر است و در چیدمان ارکستری و قطعات موسیقی کلاسیک ارکسترال بیشترین نقش را بعد از فلوت، نسبت به دیگر انواع فلوت دارد. فلوت‌های آلتو و باس به ندرت در خارج از گروه‌های کُر مورد استفاده قرار می‌گیرند، بنابراین تا زمانی که یک عضو فعال در یکی از این گروه‌ها نباشید، فرصت اندکی برای نواختن آن‌ها پیدا می‌کنید. اگرچه در موسیقی معاصر، آهنگسازان امروزی قطعات متنوعی را برای آنها نوشته‌اند.

نمونه صدای فلوت کنتراباس :

فلوت کنتراباس

انواع فلوت از سراسر جهان

با وجودی که موسیقی یک زبانی بین‌المللی است، اما از تنوعات موسیقایی و بومی نیز برخوردار است و با لحن و آوای بومی خود و سازهای مربوط به آن منطقه از جذابیتی ویژه برخوردار است و هرروزه شناخت بیشتری نسبت به این موسیقی‌‌ها و سازها ایجاد میشود. در اینجا با چند ساز بادی بومی که بیشترین طرفدار را دارند، آشنا می‌شویم.

فلوت ایرلندی

آنچه به عنوان فلوت ایرلندی شناخته می شود، یک فلوت چوبی افقی ساده است که به طور گسترده در موسیقی سنتی ایرلند و اسکاتلند استفاده می‌شود. در اصل پس از برخی تغییرات و پیشر‌فت‌ها، نوع بدون کلید فلوت ایرلندی نیز طراحی و ساخته شده است. صدای ایجاد شده توسط فلوت ایرلندی، صدایی آرام و دلنشین است.

نمونه صدای فلوت ایرلندی :

فلوت ایرلندی

فلوت بامبو هندی (Bansuri bamboo)

فلوت بامبو بانسوری یا بامبو هندی، در بسیاری از مناطق هند، پاکستان، بنگلادش، سریلانکا و نپال یافت می‌شود. کلیدهای قرار گرفته روی فلوت بامبو هندی می‌توانند با تغییر در طول، قطر داخلی ساز، اندازه نسبی و قرار گیری سوراخ‌ها ساخته شوند. این نوع فلوت از چوب خیزران ساخته شده است و روی آن غالبا 6 یا 7 سوراخ وجود دارد.

نمونه صدای فلوت بانسوری :

فلوت بانسوری یا بامبو هندی

فلوت چینی (Dizi) 

فلوت چینی یا دی‌زی (دیتزا)، یک فلوت افقی و بدون کلید از جنس بامبو می‌باشد که در اپرای چینی، موسیقی محلی و ارکستر استفاده می‌شود. انواع مختلفی از این نوع ساز وجود دارد که از گونه‌های مختلف بامبو ساخته شده‌اند. در این ساز یک سوراخ اضافی میان دهان و سوراخ‌های انگشت ایجاد شده و با یک غشای مخصوص پوشیده شده است که باعث تولید صدای منحصر به فردی می‌شود.

نمونه صدای دیزی فلوت :

دیزی فلوت

فلوت‌های ژاپنی (شاکوهاچی)

ژاپن دارای 8 نوع فلوت سنتی است که ترکیبی از سازهای رو به جلو و سازهای افقی هستند. یکی از آن‌ها فلوت شاکوهاچی (Shakuhachi) است که در موسیقی محلی و موسیقی جَز مورد استفاده قرار گرفته است. این سازها با دقت تمام توسط استادکاران حرفه‌ای ساخته می‌شوند و دارای رنگ آمیزی غنی و توانایی خم شدن به طور قابل توجهی هستند. در ساخت فلوت شاکوهاچی یک تکه از عاج فیل استفاده شده است که موجب تولید صداهای ظریف می‌شود.

نمونه صدای فلوت شاکوهاچی :

فلوت شاکوهاچی

فلوت بومی آمریکایی (سرخپوستی)

آنچه که به عنوان فلوت بومی آمریکایی (Native American Flute) یا فلوت سرخپوستی شناخته می‌شود، مجموعه‌ای از سازها با نام‌های مختلف است که از مناطق و زبان‌های مختلف قومی قبیله‌ای سرچشمه گرفته است. این فلوت‌ها به طور سنتی از چوب ساخته می شوند، سوراخ باز هستند و دارای دو محفظه (محفظه اول برای ورود و جریان هوا است و محفظه دوم به عنوان تولید کننده صدا) هستند. ملودی‌های آرام تولید شده توسط این ساز اغلب با ساز باران (rainstick) و لرزاننده همراه است.

نمونه صدای فلوت سرخپوستی :

فلوت سرخپوستی یا لاکوتا

پن فلوت

طبقه بندی فلوت پن (Pan Flute) در یک فرهنگ کار دشواری است، زیرا بسیاری از کشورها از جمله یونان، رومانی، آمریکای جنوبی، آمریکای شمالی، آفریقا، تایلند و جزایر اقیانوس آرام، در استفاده از این نوع از ساز فلوت سابقه دارند. فلوت پن دارای لوله‌های صوتی بسته شده به یکدیگر با طول متفاوت است که به طور معمول مانند برخی دیگر از انواع فلوت که در بالا معرفی شدند، از نی بامبو و… ساخته شده است. صدا با دمیدن در طول لوله‌هایی که فرکانس صدا را تعیین می‌کنند، تولید می‌شود.

نمونه صدای پن فلوت :

پن فلوت

فلوت ریکوردر

فلوت ریکوردر یکی از سازهای بادی چوبی است که در گستره‌‌های صوتی گوناگون موجود است که در مقاله آشنایی با انواع فلوت ریکوردر مفصل به آن پرداختیم.

ساز ریکوردر از دسته سازهای بادی چوبی

همانطور که در ابتدای مقاله ذکر شد، متاسفانه افراد زیادی با فلوت، نحوه کار و انواع فلوت آشنایی بسیار کمی دارند. از این رو در این مقاله سعی کردیم ابتدا تاریخچه‌ای از ساز فلوت را در اختیار شما بگذاریم و سپس به معرفی خانواده فلوت و توضیح انواع فلوت بپردازیم.

خرید نقد و اقساط انواع فلوت